Lewicki: odbudowa Zamku Królewskiego znajduje się we wszystkich europejskich podręcznikach

Odbudowa Zamku Królewskiego znajduje się we wszystkich europejskich podręcznikach ochrony zabytków i konserwacji. Żadne wydarzenie związane z polską ochroną zabytków nie jest tak powszechnie cytowane. To jest niewątpliwy dowód uznania jego znaczenia – mówił podczas XI Kongresu Polska Wielki Projekt prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.

Prof. Jakub Lewicki brał udział w „Dyskusji o koncepcji prof. Jana Bogusławskiego odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie” podczas XI Kongresu PWP w której uczestniczyli również: prof. Magdalena Gawin, Generalny Konserwator Zabytków, prof. Wojciech Fałkowski, historyk i dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie oraz Bożena Radzio, historyk sztuki. Panel moderował prof. Jerzy Bogusławski.

Lewicki podkreślił, że w przypadku Pałacu Saskiego, podobnie jak Zamku Królewskiego, zachowana zastała ogromna liczba detali. „Zaszczytem dla mnie było wysłuchanie wspomnień dotyczących początków odbudowy Zamku Królewskiego. Chciałbym zwrócić państwa uwagę na kilka elementów. Przede wszystkim bardzo interesujące były materiały ikonograficzne. One pokazują, że koncepcja zarówno zamku, jak i Starego Miasta się zmieniała. Na jednym z rysunków widoczna jest nieco inna forma katedry warszawskiej, nieco inna bryła kościoła jezuitów z odmienną wieżą, czy nieco inne proporcje poszczególnych części zamkowych, które w trakcie dyskusji czy prac projektowych ulegały nieustannym zmianom. Drugim elementem bardzo istotnym jest to, że prace nad odbudową zamku trwały wiele lat. W momencie podjęcia decyzji o odbudowie mieliśmy już przygotowany i przemyślany obszerny materiał, który należało tylko uszczegółowić. Nawiązując do współczesnych czasów, do Pałacu Saskiego, do Pałacu Brühla przede wszystkim, mamy dość podobną czy nawet analogiczną sytuację. Te dyskusje trwają od wielu lat, praktycznie od 1945 roku. Niewiele osób wie, że już wtedy była planowana odbudowa tych zabytków. Ruszyły nawet prace projektowe. Znana jest pisemna wypowiedź Zachwatowicza, który mówił, że odbudowa Warszawy powinna się rozpocząć właśnie od Pałacu Saskiego. Jednocześnie zwracano uwagę na jego rolę, a także rolę sąsiedniej zabudowy na tle innych zabytków Warszawy. Doskonale pamiętano lata międzywojenne, kiedy to był nie tylko salon Warszawy, ale miejsce, gdzie mieściły się instytucje wojskowe, gdzie odbywały się uroczystości państwowe. Nieprzypadkowo znajdował się tam Grób Nieznanego Żołnierza. Nieprzypadkowo część grobu znajdowała się po prawej stronie arkad Pałacu Saskiego. Ta historia dzisiaj jest już zupełnie zapomniana. Cała część związana z upamiętnieniem wojny 1920 roku dzisiaj nie istnieje i znajdowała się po prawej części w stosunku do istniejącego dzisiaj Grobu Nieznanego Żołnierza. W kontekście doświadczeń powojennej odbudowy chciałbym zwrócić uwagę na dotychczasowe doświadczenia. Wobec planowanej odbudowy zespołu Pałacu Saskiego, gdzie szczególnym elementem jest Pałac Brühla, mamy identyczną sytuację jak w przypadku Zamku Królewskiego. Zachowana jest ogromna liczba detali, zachowane są oryginalne projekty, pomiary i fundamenty” – podkreślił.

„Nawiązując do wypowiedzi pana profesora, chciałbym jeszcze wspomnieć o rekonstrukcjach, które się w Polsce udały i są dość powszechnie akceptowalne. Kamienica Uphagena w Gdańsku, Muzeum Nowożytnych Wnętrz Mieszczańskich, gdzie zrekonstruowano osiemnastowieczny wystrój z boazeriami, niezachowany w pełni, dość powszechnie ceniony i uznany przez specjalistów. Jest to realizacja sprzed kilkunastu lat, może dziesięciu. We Wrocławiu zrekonstruowano dwie barokowe kaplice w dwóch różnych kościołach ze sztukatorskimi elementami i kolumnami. W Warszawie na ulicy Lwowskiej czy Hożej zrekonstruowano wystrój blisko dwudziestu kamienic. Jest on tak dobrze zaprojektowany ale też wykonany rzemieślniczo, że zupełnie nie odróżnia się od dawnych budowli. Dla wielu z państwa byłoby absolutnym zaskoczeniem, że jest to rekonstrukcja. Odbudowa Zamku Królewskiego znajduje się we wszystkich europejskich podręcznikach ochrony zabytków i konserwacji. Żadne wydarzenie związane z polską ochroną zabytków nie jest tak powszechnie cytowane. To jest niewątpliwy dowód uznania jego znaczenia” – dodał.